Wat een oog kan zien en wat een afdruk kan weergeven

Op welke golflengte zitten we eigenlijk?

Licht is een vorm van elektromagnetische straling, en het deel dat wij als kleur waarnemen noemen we het zichtbare licht. Dit zichtbare licht heeft een golflengte tussen ongeveer 380 nanometer (violet) en 780 nanometer (rood). Deze golflengte bepaalt welke kleuren ons oog kan zien — en dat zijn er veel meer dan een scherm of printer kan weergeven. Daarom ontstaat er vaak kleurverschil tussen afdruk en scherm, zeker als je geen gebruikmaakt van een goed ingesteld foto kleurprofiel. 

Om kleuren technisch te kunnen weergeven, maken we gebruik van twee systemen. Het RGB-model (Red, Green, Blue) wordt gebruikt voor schermen, camera’s en digitale bestanden. Voor drukwerk en fysieke fotoafdrukken gebruiken we het CMYK-model (Cyan, Magenta, Yellow, Key/Black). Met de juiste kennis van kleurentheorie in fotografie en inzicht in de kleurwaarneming van het oog, kun je je workflow zo inrichten dat je afdrukken zo dicht mogelijk bij je schermbeeld liggen. 

Van licht naar pixels: hoe een camera kleur ‘vertaalt’

Wanneer je een foto maakt, vangt de sensor van je camera licht op. Dat licht bestaat uit elektromagnetische straling binnen het zichtbare spectrum: het deel dat wij als kleur ervaren. De sensor neemt die straling als ruwe data waar, die vervolgens wordt omgezet in pixels met kleurinformatie. 

Die omzetting kan op twee manieren plaatsvinden. Fotografeer je in JPG, dan doet de camera deze vertaling direct. Werk je in RAW, dan wordt de ruwe informatie pas later op de computer omgezet. In beide gevallen is het kleurprofiel bepalend voor hoe de kleuren worden weergegeven. 

Niet alleen het camera kleurprofiel speelt een rol, ook je beeldscherm heeft zijn eigen profiel. Als je foto’s bewerkt, is het belangrijk dat je scherm goed gekalibreerd is. Daarmee zorg je ervoor dat kleuren zo nauwkeurig mogelijk worden weergegeven, wat essentieel is als je jouw foto’s ook wilt afdrukken. Een gekalibreerd scherm zorgt ervoor dat jij en anderen de foto zo zien zoals jij die bedoeld hebt. 

Oog versus kleurprofiel 

Bij het maken van de opname moet je je dus eigenlijk al bewust zijn van het kleurprofiel waarin je fotografeert. Series waar je hoge verwachtingen van hebt, schiet je het beste in RAW, omdat daar de kleurinformatie de beste kwaliteit behoudt: de afbeelding is in RAW nog puur de registratie van de sensor, de vertaling van jouw oog naar een plaatje heeft daarmee de beste start. RAW neemt wel meer ruimte in beslag, je kan er dus ook voor kiezen om bijvoorbeeld de vakantiefoto’s in JPG te fotograferen, en alleen bij bijzondere momenten om te schakelen naar RAW. 

Voor fotochemische afdrukken lever je je bestanden meestal aan in AdobeRGB of sRGB. AdobeRGB heeft een breder kleurbereik dan sRGB en is daarom geschikt voor professioneel printwerk. ProfotoRGB, ooit ontwikkeld door Kodak om vrijwel alle kleuren in de natuur te kunnen omvatten, is nóg ruimer maar ook minder praktisch. Dit profiel bevat kleuren die buiten het bereik van printers en beeldschermen vallen, waardoor het gebruik ervan bij afdrukken of op scherm juist tot onnauwkeurigheden kan leiden. 

Fotografeer je in JPG, dan kun je het beste kiezen voor AdobeRGB. Publiceer je je foto’s online, dan is het verstandig om ze om te zetten naar sRGB. Dit profiel sluit beter aan op de kleurweergave en voorkomt kleurverschuivingen op het internet. 

In onderstaande tabel zie je hoe het oog zich verhoudt ten opzichte van de bekendste kleurprofielen. 

Oog versus afdruk

Verschillende afdruktechnieken kunnen verschillende resultaten geven. Om goed te voorspellen wat het eindresultaat zal worden, zijn er meerdere factoren waar je rekening mee moet houden. In de fotografie begint het met goed instellen van de witbalans op de camera en een correct ingesteld computerscherm. Om het cirkeltje rond te maken, kan je ook nog onze kleurprofielen van de website downloaden om een Softproof in te stellen. Softproofen is een afdruk simuleren op het beeldscherm, wat natuurlijk alleen zin heeft als het scherm goed staat ingesteld. Als je de foto weergeeft via de Softproof kan het resultaat soms wat tegenvallen. Zeker felle kleuren, zoals bijvoorbeeld fel rood of fel groen, kunnen teruglopen.  

Tot op zekere hoogte kan je jouw nabewerking dan nog bijstellen, om het eindeffect toch nog in de buurt te laten komen van de sfeer die je wilt overbrengen, maar soms is een bepaalde kleur niet haalbaar. Je kan dan kijken of je dat beeld toch wilt afdrukken of dat je liever een andere foto selecteert om groot aan de muur tentoon te stellen. 

Het effect van de diverse papier oppervlakten simuleren blijft iets dat lastig is; een scherm geeft licht en papier niet… Alles draait dus om leren begrijpen wat je eigenlijk op het scherm ziet en hoe zich dat vertaalt naar een afdruk. 

Kun je je ogen kalibreren?

Naast de technische beperkingen van kleurweergave speelt er nog iets anders mee: jouw eigen ogen. Iedereen ziet kleuren nét iets anders. De manier waarop jij een beeld ervaart, is persoonlijk en dat maakt fotografie ook zo boeiend. Ogen zijn niet te kalibreren, zoals je dat bij een scherm wel kunt doen. Gelukkig maar, want die variatie zorgt ervoor dat niet iedereen dezelfde voorkeur heeft. De één houdt van subtiele tonen, de ander van krachtige contrasten. Sommigen hebben een scherp oog voor kleur en stijl, terwijl anderen liever in zwart-wit werken. 

Met een mooie afdruk aan de muur of een fotoboek op de koffietafel kunnen we elkaar blijven verrassen met onze kijk op de dingen en blijft de wereld kleurrijk en divers. Dus geef je ogen de kost en vang die stralen!